Już w momencie przyjścia na świat człowiek staje się istotą zależną od społeczeństwa. W trakcie rozwoju fizycznego i usamodzielniania się nie znika potrzeba bycia w relacji z innymi ludźmi. Ta relacja służy zaspokajaniu takich potrzeb jak miłość, zrozumienie, wsparcie i poczucie bezpieczeństwa, a od jej jakości zależy poczucie spełnienia i szczęścia. Jednak do budowania satysfakcjonujących relacji z innymi niezbędne są określone umiejętności, które pozwalają radzić sobie w różnych trudnych i nieoczywistych sytuacjach.
Do podstawowych kompetencji społecznych należą między innymi: rozpoznawanie i nazywanie emocji, odczytywanie emocji u innych, aktywne słuchanie, inicjowanie kontaktu, prowadzenie rozmowy, zadawanie pytań, współpraca w grupie, udzielanie pomocy i proszenie o nią, asertywność i umiejętność odmawiania, stawianie granic, rozwiązywanie konfliktów, radzenie sobie z krytyką, przyjmowanie perspektywy innych oraz regulacja emocji w sytuacjach społecznych. U niektórych te umiejętności rozwijają się w naturalny sposób, inni potrzebują do tego wsparcia i okazji do ćwiczenia.
Zobacz ofertę: Kadr po kadrze – o emocjach bez cięć – zgłoś swoją szkołę do udziału w projekcie
Warto pamiętać, że umiejętności społeczne nie są cechą wrodzoną, można je kształtować i doskonalić przez całe życie. Ich brak nie musi oznaczać, że nastolatek jest „nieśmiały” czy „zamknięty w sobie” często jest to po prostu brak okazji lub odpowiedniego modelu do nauki i praktyki. W codziennym życiu, w szkole, w relacjach z rówieśnikami czy w kontaktach z dorosłymi, brak tych kompetencji może powodować frustrację, poczucie niezrozumienia, a nawet izolację społeczną.
Jedną z najbardziej skutecznych metod nauki tych umiejętności jest Trening Umiejętności Społecznych (TUS). To metoda stosowana z powodzeniem już od lat 70. XX wieku, która przez lata była rozwijana i dostosowywana do potrzeb dzieci i młodzieży. W TUS uczestnicy biorą udział w cyklu spotkań grupowych, podczas których uczą się m.in. rozpoznawania własnych emocji, budowania relacji, asertywności oraz konstruktywnego rozwiązywania konfliktów. Ważnym elementem jest poznawanie norm społecznych, ich znaczenia i roli w relacjach z innymi, co pozwala lepiej rozumieć siebie i otoczenie.
Dużą wartością TUS jest praca w grupie, w której każdy uczestnik czuje się bezpiecznie, jest zauważony i usłyszany. Obserwacja trenerów i rówieśników daje możliwość uczenia się pożądanych zachowań poprzez modelowanie i praktykę w kontrolowanych warunkach. Takie doświadczenie pozwala następnie przenosić nowe umiejętności do codziennych sytuacji – w szkole, w domu, w kontaktach towarzyskich, i korzystać z nich w sposób naturalny i pewny siebie.
Rok szkolny, w którym młodzież regularnie uczestniczy w TUS, daje szansę na rozwijanie odporności emocjonalnej, pewności siebie i umiejętności radzenia sobie z presją rówieśniczą. Dzięki temu, nawet w trudnych sytuacjach, nastolatek może czuć większą swobodę i kontrolę, a relacje z innymi staną się mniej stresujące i bardziej satysfakcjonujące.
Zobacz również: Bezpłatne wsparcie psychologiczne
Kiedy obserwujemy u dziecka niepewność, wycofanie lub trudności w kontaktach z rówieśnikami, warto pamiętać, że te kompetencje można ćwiczyć w sposób systematyczny i wspierający. TUS to przestrzeń, w której młodzież uczy się rozumieć siebie i innych, doświadczać wsparcia grupy i próbować nowych zachowań w bezpiecznych warunkach. Efekty pracy w takiej grupie zwykle wykraczają poza spotkania – stają się częścią codziennych relacji, sposobem budowania pewności siebie i poczucia własnej wartości.
