Znęcanie psychiczne – czym jest i jak je rozpoznać

Znęcanie psychiczne jest jedną z form przemocy. Polega ono na stopniowym zastraszaniu, manipulowaniu, kontrolowaniu, wywieraniu coraz silniejszego wpływu na osobę słabszą, podporządkowaną, często zależną w jakiś sposób od sprawcy. Znęcanie psychiczne może, ale nie musi, współwystępować z przemocą fizyczną, choć zdarza się, że sprawcy znęcający się psychicznie nad rodziną również ją stosują (przemoc domowa).

Co zalicza się do znęcania psychicznego?

Znęcanie psychiczne to bardzo szerokie pojęcie i obejmuje wiele różnych zachowań. Poniżej przedstawiam kilka przykładów zachowań, które można uznać za formy znęcania psychicznego:

1. Regularne krytykowanie, wyśmiewanie, szyderstwo, złośliwe uwagi, a także ciągłe narzekanie na ofiarę.
2. Ignorowanie, unikanie, odrzucenie i izolowanie ofiary od innych ludzi.
3. Przypisywanie ofierze winy za niemożność zaspokojenia potrzeb, oczekiwań, wymagań lub innych oczekiwań sprawcy.
4. Wykorzystywanie manipulacji emocjonalnej (np. groźby, szantaż, szantaż emocjonalny) w celu uzyskania kontroli nad ofiarą.
5. Ograniczanie wolności, przeszkadzanie w pracy, wypowiadanie ofierze z pracy lub szkoły, uniemożliwienie podejmowania działań.
6. Wymuszanie określonych zachowań lub działań poprzez groźby, szantaż, szantaż emocjonalny lub siłę fizyczną.
7. Wyzyskiwanie sytuacji, w których ofiara jest bezradna lub uzależniona od sprawcy (np. wykorzystywanie bezradności dzieci).

Na czym polega znęcanie psychiczne?

Manipulacja emocjonalna

Osoba stosująca przemoc może używać emocji do kontrolowania ofiary, wykorzystując jej miłość, lojalność lub poczucie winy.

Izolacja

Osoba stosująca przemoc może izolować ofiarę od rodziny, przyjaciół lub innych osób, aby uniemożliwić jej uzyskanie pomocy.

Bezpodstawna krytyka

Osoba stosująca przemoc może stale krytykować ofiarę, mówiąc jej, że jest bezwartościowa lub że nic nie potrafi.

Groźby i zastraszanie

Osoba stosująca przemoc może grozić ofierze lub jej bliskim, używając przemocy fizycznej lub emocjonalnej, aby zmusić ją do podporządkowania się.

Kontrola

Osoba stosująca przemoc może próbować kontrolować każdy aspekt życia ofiary, takie jak praca, pieniądze, życie prywatne.

Osłabienie poczucia wartości

Osoba stosująca przemoc może wykorzystać swoją siłę, aby zniżyć poczucie wartości ofiary i uczynić ją zależną.

Jakie są objawy znęcania się psychicznego?

Jest wiele oznak, które mogą wskazywać na to, że ktoś doświadcza znęcania psychicznego.

Ofiary znęcania psychicznego mogą zdradzać różne oznaki i objawy. Wszystko zależy od rodzaju presji, indywidualnych cech osobowości i wytrzymałości psychicznej. Najczęściej też objawy występują po kilka na raz. Oto niektóre z nich:

• Niska samoocena i poczucie własnej wartości.
• Problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji.
• Zmiany w zachowaniu, takie jak izolacja od innych, unikanie kontaktu wzrokowego, unikanie spotkań społecznych, itp.
• Twierdzenie, że wszystko jest w porządku, chociaż w rzeczywistości jest inaczej.
• Częste poczucie winy, złości, smutku i lęku.
• Zmiany w rutynie dnia codziennego, jak pory jedzenia i snu.
• Odczuwanie depresji, a nawet myśli samobójczych.
• Stany lękowe, nerwowość i nadpobudliwość.
• Zmniejszone zainteresowanie aktywnościami, które były wcześniej uprawiane.
• Poczucie, że jest się bezwartościowym i twierdzenia, typu „życie nie ma sensu”.

Warto jednak pamiętać, że każdy przypadek jest inny i objawy nie muszą występować we wszystkich przypadkach znęcania psychicznego. Jak zawsze, ważne jest szybkie zauważenie problemu i udzielenie wsparcia oraz praca nad wyeliminowaniem znęcania.

Jak nazywa się osoba, która znęca się psychicznie?

Osoba, która znęca się psychicznie nad innymi, może być określana mianem emocjonalnego oprawcy lub agresora. Można również stosować terminy takie jak prześladowca, tyran, dręczyciel lub manipulator emocjonalny. Jednakże, ważne jest zauważyć, że samo określenie osoby jako oprawcy czy dręczyciela może być trudne do ustalenia, a diagnoza taka powinna być postawiona przez wykwalifikowanego specjalistę.

Znęcanie psychiczne a nękanie psychiczne

Znęcanie psychiczne i nękanie psychiczne są często mylone lub uważane za synonimy, ale to dwie różne formy agresji.

Znęcanie psychiczne to długotrwała i systematyczna forma agresji, w której ofiara jest systematycznie poddawana szkodliwym działaniom emocjonalnym, takim jak izolacja społeczna, krytykowanie, ignorowanie, oskarżanie, poniżanie lub groźby. Znęcanie psychiczne ma na celu osłabienie ofiary, zdominowanie jej, kontrolowanie i manipulowanie nią.

Natomiast nękanie psychiczne, znane również jako stalking, to długotrwałe i powtarzające się działania, których celem jest szkodzenie, przeszkadzanie lub niepokojenie ofiary. Mogą to być m.in. ciągłe dzwonienie do ofiary, wysyłanie niechcianych wiadomości lub listów, śledzenie jej ruchów, czy też groźby skierowane w jej stronę.

Czy możemy znęcanie psychiczne rozpoznać u ofiary, np. maltretowanej żony, męża, dziecka?

Znęcanie psychiczne to proces. Sprawca sukcesywnie i w sposób przemyślany osacza swoją ofiarę. Grożąc, poniżając, strasząc, oczerniając przed innymi, kłamiąc, wywiera silny wpływ na jej stan psychiczny. Należy pamiętać, że osoba znęcająca się psychicznie może zachowywać się w sposób bardzo opanowany, racjonalny. Ta forma przemocy nie pozostawia śladów na ciele ofiary tak, jak dzieje się w przypadku znęcania fizycznego, ale uraz psychiczny.

Znęcanie psychiczne nad żoną

Znęcanie psychiczne nad żoną to poważny problem, który może prowadzić do trwałych szkód psychicznych i fizycznych dla kobiety. W takim przypadku, najlepszym rozwiązaniem jest poszukanie pomocy u specjalisty – psychologa lub terapeuty, którzy pomogą ofierze radzić sobie z traumatycznymi doświadczeniami i zacząć proces powrotu do normalnego życia.

Ponadto, można skorzystać z pomocy policji i zgłosić przemoc do organów ścigania. Przemoc w rodzinie, w tym znęcanie psychiczne, jest karalna i jest ścigana z urzędu. Policja może udzielić pomocy w zakresie zabezpieczenia dowodów oraz udzielić wsparcia ofierze w ramach ochrony policji.

W Polsce działa również Narodowy Telefon Zaufania dla Ofiar Przemocy w Rodzinie pod numerem 800 120 002, gdzie można uzyskać bezpłatną pomoc i wsparcie psychologiczne.

Znęcanie psychiczne nad rodziną

Znęcanie psychiczne nad rodziną jest bardzo poważnym problemem społecznym, który niestety często pozostaje ukryty. Osoby stosujące znęcanie psychiczne w rodzinie mogą wykorzystywać swoją pozycję w rodzinie i bliskie relacje, aby kontrolować i zastraszać swoje ofiary. Objawy znęcania psychicznego w rodzinie mogą być podobne do objawów w innych relacjach, ale w przypadku rodziny często skutki są szczególnie trudne i bolesne.

Jeśli podejrzewasz, że ktoś w twojej rodzinie doświadcza znęcania psychicznego, ważne jest, aby ofiarę poprzeć i zachęcić do szukania pomocy. Ofiary znęcania psychicznego często czują się osamotnione i zdezorientowane, więc ważne jest, aby im ufać i słuchać ich potrzeb.

Można też skontaktować się z instytucjami, które zajmują się pomocą w przypadku znęcania psychicznego w rodzinie, takimi jak ośrodki pomocy dla ofiar przemocy w rodzinie, policja lub linia wsparcia dla ofiar przemoc w rodzinie.

Znęcanie psychiczne a depresja

Znęcanie psychiczne może być jednym z czynników prowadzących do rozwoju depresji. Osoby doświadczające znęcania psychicznego często odczuwają poczucie bezradności, beznadziei i braku kontroli nad swoim życiem, co może przyczynić się do wystąpienia objawów depresyjnych.

Osoby doświadczające znęcania psychicznego powinny szukać pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej, aby poradzić sobie z negatywnymi skutkami, jakie to wywołuje. Depresję można leczyć różnymi metodami, w tym terapią psychologiczną, lekami antydepresyjnymi i/lub terapią poznawczo-behawioralną.

Znęcanie psychiczne nad dzieckiem – przykłady

Niestety, znęcanie psychiczne nad dziećmi może przybierać wiele form i objawów, a ich rozpoznanie może być trudne. Oto niektóre z przykładów zachowań, które mogą wskazywać na znęcanie psychiczne nad dzieckiem:

1. Stawianie niewykonalnych oczekiwań i celów dla dziecka oraz karanie go za ich niespełnienie.
2. Stosowanie częstych i wyraźnych krytyk, a także komentarzy o niskiej wartości dziecka, które zaniżają jego poczucie własnej wartości.
3. Ignorowanie potrzeb emocjonalnych dziecka i niedostarczanie mu poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji emocjonalnej.
4. Porównywanie dziecka z innymi dziećmi, np. z rodzeństwem, co może prowadzić do poczucia niższości i wywoływać negatywne emocje.
5. Izolowanie dziecka od innych dzieci i dorosłych, utrudnianie mu nawiązywania kontaktów, a także zabieranie mu możliwości korzystania z różnych form wsparcia i pomocy.
6. Poniżanie, szyderstwo oraz zmuszanie do robienia rzeczy, które dziecko uważa za niewłaściwe, a także groźby i szantaże.

Warto jednak pamiętać, że powyższe zachowania same w sobie nie muszą oznaczać, że dziecko jest ofiarą znęcania psychicznego. Ważne jest, aby wziąć pod uwagę kontekst i częstotliwość występowania tych zachowań oraz poszukać dodatkowych wskaźników, które mogą wskazywać na to, że dziecko doświadcza przemocu i znęcania.

Znęcanie się psychiczne matki nad dorosłym dzieckiem

Znęcanie się psychiczne matki nad dorosłym dzieckiem może przybierać różne formy, ale w każdym przypadku jest to zachowanie patologiczne i niewłaściwe. Matka może np. stosować szantaż emocjonalny, grozić odejściem lub odcięciem od siebie, przeszkadzać w życiu prywatnym, krytykować, napiętnować, ignorować lub wyśmiewać swoje dorosłe dziecko.

Takie zachowanie matki może prowadzić do poważnych problemów emocjonalnych u dorosłego dziecka, w tym do depresji, lęku, braku pewności siebie, niskiej samooceny, poczucia winy i wstydu.

Znęcanie się nad osobą niepełnosprawną

Znęcanie się psychiczne nad osobą niepełnosprawną to wyjątkowo potworne zachowanie, które niestety zdarza się w naszym społeczeństwie. Osoby z niepełnosprawnościami, ze względu na swoją sytuację, są bardziej podatne na różnego rodzaju nadużycia i wykorzystywanie.

Znęcanie się psychiczne nad osobą niepełnosprawną może przybierać wiele form, takich jak wyśmiewanie, ignorowanie, izolowanie od społeczeństwa, groźby, szantażowanie czy zmuszanie do czynności wbrew woli. Może to również polegać na pozbawianiu osoby niepełnosprawnej podstawowych potrzeb, takich jak opieka medyczna, higiena czy żywność.

Gaslighting – najokrutniejsza forma znęcania i przemocy psychicznej

Gaslighting to forma znęcania się psychicznego, która polega na celowym wprowadzaniu ofiary w błąd i manipulowaniu jej percepcją rzeczywistości. Osoba stosująca gaslighting dąży do osłabienia psychicznego ofiary i odbierania jej poczucia pewności siebie oraz zdolności do samodzielnego myślenia.

Typowe zachowania osoby stosującej gaslighting to m.in.:

• kłamstwa i manipulacje mające na celu wprowadzenie ofiary w błąd
• twierdzenia, że to ofiara jest winna i że jej emocje oraz reakcje są nieadekwatne
• zaprzeczanie faktom, które są dla ofiary ważne i istotne
• twierdzenia, że to ofiara jest szalona lub chorobliwie zazdrosna
• izolowanie ofiary od rodziny i przyjaciół oraz zakłócanie jej relacji z innymi ludźmi

Gaslighting jest jedną z najokrutniejszych i najbardziej subtelnych form przemocy psychicznej, ponieważ ofiara nie zdaje sobie często sprawy z tego, co się z nią dzieje, a osoba stosująca gaslighting może wydawać się na pierwszy rzut oka ujmująca i przyjacielska. Jednakże, długotrwałe wystawienie na gaslighting może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak depresja, lęk, traumy oraz zaburzenia osobowości.

Zgłoszenie znęcania psychicznego – gdzie zgłosić znęcanie psychiczne?

Jeśli podejrzewasz, że jesteś ofiarą znęcania psychicznego, istnieje wiele miejsc, gdzie możesz szukać pomocy. Oto kilka sugestii:

1. Policja – możesz zgłosić przestępstwo do najbliższej jednostki policji. Policjanci będą mieli możliwość zarejestrowania zgłoszenia i udzielenia pomocy.
2. Centra pomocy dla ofiar przemocy – istnieją różnego rodzaju organizacje, które oferują pomoc dla ofiar przemocy, w tym znęcania psychicznego. Mogą one zapewnić wsparcie psychologiczne, prawnicze i medyczne, a także pomóc w znalezieniu bezpiecznego miejsca.
3. Linie telefoniczne – wiele organizacji oferuje bezpłatne linie telefoniczne, na których można uzyskać wsparcie w przypadku znęcania psychicznego. Pracownicy tych linii udzielają praktycznych informacji oraz wskazówek.
4. Specjaliści – warto zwrócić się do specjalistów, takich jak psycholog, psychiatra lub terapeuta.

Jak udowodnić znęcanie psychiczne

Udowodnienie znęcania psychicznego może być trudne, ponieważ jest to forma agresji, która zazwyczaj nie zostawia fizycznych śladów, a ofiara może być zbyt przerażona lub zastraszona, aby o tym mówić.

Jeśli podejrzewasz, że jesteś ofiarą tej formy agresji, zastosuj następujące kroki:

1. Dokumentuj każdy incydent – zapisz daty, godziny, miejsce, co się stało i jak to wpłynęło na Ciebie emocjonalnie.
2. Zachowaj wszelką korespondencję – zapisz e-maile, listy, wiadomości tekstowe lub nagrania głosowe.
3. Zbieraj świadectwa – jeśli istnieją świadkowie lub osoby, które wiedzą o sytuacji, poproś je o złożenie zeznań.
4. Zgłoś sytuację – zgłoś sprawę organom ścigania lub innym odpowiednim instytucjom, takim jak szkoła, miejsce pracy czy organizacja społeczna.
5. Szukaj pomocy – zwróć się do terapeuty lub grupy wsparcia, aby uzyskać wsparcie emocjonalne i pomóc Ci poradzić sobie z sytuacją.

Znęcanie psychiczne jak leczyć

Znęcanie psychiczne jest bardzo poważnym problemem, a ofiary często doświadczają trudności emocjonalnych, takich jak niskie poczucie własnej wartości, depresja, lęk, bezsenność i inne problemy zdrowotne. Dlatego ważne jest, aby jak najszybciej rozpoznać znęcanie psychiczne i podjąć odpowiednie kroki w celu zapewnienia ofierze wsparcia i pomocy.

Leczenie ofiar znęcania psychicznego wymaga zwykle interdyscyplinarnej współpracy specjalistów z różnych dziedzin, w tym psychologii, psychiatrii oraz terapii zajęciowej.

Jedną z podstawowych form leczenia jest terapia psychologiczna, która pozwala ofiarom na odbudowanie pewności siebie, odzyskanie kontroli nad swoim życiem, a także zrozumienie, jakie czynniki wpłynęły na rozwój ich sytuacji.

W przypadkach, gdy ofiara doświadcza silnych objawów lękowych, depresyjnych lub innych zaburzeń emocjonalnych, leczenie farmakologiczne może być stosowane równolegle z terapią psychologiczną.

Ofiary znęcania psychicznego mogą odczuwać poczucie izolacji i samotności. Terapia grupowa pozwala im spotkać innych, którzy doświadczyli podobnych sytuacji, i zbudować wsparcie oraz poczucie społecznej przynależności.

Często ofiary znęcania psychicznego doświadczają problemów z codziennym funkcjonowaniem, w tym ze zdolnością do wykonywania codziennych czynności, koncentracji lub radzenia sobie ze stresem. Terapia zajęciowa pomaga ofiarom znaleźć sposoby na poprawę tych umiejętności.

Nieocenione jest też wsparcie prawne i korzystanie z dostępnych form ochrony prawnej, w tym sądownictwa cywilnego i karnego.