Źródłem uzależnienia czy zachowania nałogowego może być niemal wszystko. Uzależnienie ma destrukcyjny wpływ na zachowanie, zdrowie fizyczne i psychiczne uzależnionego. Nałóg może doprowadzić nawet do śmierci.
Dziś na temat uzależnienia wiemy naprawdę dużo. Uczestniczymy w spotkaniach profilaktycznych, oglądamy programy i filmy, w których widzimy skutki i przebieg uzależnienia. Coraz częściej otaczają nas bilbordy ukierunkowane na profilaktykę uzależnień, które informują, że ,,alkohol zabija”.
- Co takiego jest w uzależnieniu, że wpadamy w jego sidła, czym jest uzależnienie?
- Jak się bronić przed uzależnieniem, jakie są jego etapy?
- Gdzie szukać pomocy gdy wpadniemy w sidła uzależnienia?
Czym jest uzależnienie ?
Najprościej mówiąc uzależnienie to nabyta, niekontrolowana silna potrzeba, która przechodzi w przymus wykonywania określonej czynności lub spożycia jakiejś substancji psychoaktywnej. Uzależnienie powoduje zmianę w dotychczasowym sposobie postrzegania rzeczywistości czy zachowania. Organizm osoby uzależnionej od alkoholu uczy się funkcjonowania z nadmierną ilością tej substancji, pobudzając pracę wątroby i mózgu, a wraz z nim procesy biochemiczne, które odgrywają ważną rolę w uzależnieniu. Poza aspektem fizycznym mamy tu równie ważny aspekt psychiczny. Uzależniamy się od substancji i czynności, które nas pobudzają, uszczęśliwiają, wprowadzają w stan euforii. Możemy więc mówić również o uzależnieniu od sportu, jedzenia, seksu czy pracy. Do nałogu prowadzi nie tylko określona substancja czy rodzaj zachowania, ale stan, którego doświadczamy za ich pomocą. Uzależnienie jest pułapką, w którą wpadamy po cichu, częstą w sposób niezauważalny.
Jakie są etapy wpadania w sidła uzależnienia?
W procesie uzależnienia możemy wyróżnić cztery podstawowe etapy:
Eksperymentowania: osoba przez ciekawość skutków działania, chęci spróbowania i poznania danej substancji będąc w swoim przekonaniu, o możliwości zażycia raz i zupełnie z niej zrezygnować. Próba często prowadzi do okazjonalnego używania substancji.
Zażywanie okazjonalne: używki przyjmowane są w trakcie spotkań, uroczystości w kręgu rodziny czy przyjaciół, a ich użycie daje subiektywne poczucie integracji i akceptacji ze strony grupy i zachowanie powtarza się na kolejnych spotkaniach.
Zażywanie regularne: spożywanie substancji lub wykonywanie nałogowej czynności jest już częścią rzeczywistości, w której żyje osoba. Jest to etap, w którym osoba jest już uzależniona psychicznie, najczęściej nieświadoma swojego położenia, przekonana o tym, że może w każdej chwili zrezygnować z używki.
Uzależnienie:przyjmowanie ilości używek czy nałogowego zachowania, nie jest już wystarczające. Uzależniony sięgają po coraz większe ilości, silniejsze środki. Uzależnieniu psychicznemu towarzyszy uzależnienie fizjologiczne: jest to reakcja organizmu na próbę odstawienia substancji, które powodują: bóle głowy, mięśni, niepokój lub agresję. Organizm zostaje uszkodzony, jednym z pierwszych narządów uszkadzanych jest wątroba, która odpowiedzialna jest za neutralizowanie trucizny.
Kiedy możemy powiedzieć, że mamy do czynienia z uzależnieniem?
Istotą uzależnienia jest spożywanie substancji psychoaktywnych np. alkoholu, który powoduje szkody i pomimo tych szkód niemożność powstrzymania się od picia alkoholu. Kluczowym elementem jest dominacja potrzeby picia alkoholu / spożywania innej substancji lub podejmowania jakiegoś działania/ określonego zachowania nad innymi potrzebami: emocjonalnymi, fizjologicznymi czy duchowymi, które wcześniej były ważnymi częściami życia danej osoby.
O uzależnieniu możemy mówić, gdy od dłuższego czasu obserwujemy co najmniej trzy objawy z poniższej listy:
- Silne pragnienie lub poczucie przymusu picia („głód alkoholowy”).
- Upośledzona zdolność kontrolowania zachowań związanych z piciem (trudności w unikaniu rozpoczęcia picia, trudności w zakończeniu picia do wcześniej założonego poziomu, nieskuteczność wysiłków zmierzających do zmniejszenia lub kontrolowania picia).
- Fizjologiczne objawy zespołu abstynencyjnego, gdy picie alkoholu jest ograniczane lub przerywane (drżenie mięśniowe, nadciśnienie tętnicze, nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie źrenic, wysuszenie śluzówek, wzmożona potliwość, zaburzenia snu, niepokój, drażliwość, lęki, padaczka poalkoholowa, omamy wzrokowe lub słuchowe, majaczenie, drżenie) albo używanie alkoholu lub pokrewnie działającej substancji (np. leków) w celu złagodzenia ww. objawów, uwolnienia się od nich lub uniknięcia ich.
- Zmieniona (najczęściej zwiększona) tolerancja alkoholu (ta sama dawka alkoholu nie przynosi oczekiwanego efektu), potrzeba spożycia większych dawek dla wywołania oczekiwanego efektu.
- Z powodu picia alkoholu narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość czasu przeznaczona na zdobywanie alkoholu lub jego picie bądź uwolnienie się od następstw jego działania.
- Uporczywe picie alkoholu mimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych następstw spożycia (picie alkoholu, mimo że charakter i rozmiary szkód są osobie pijącej znane lub można oczekiwać, że są znane).
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli czujemy, że problem uzależnienia dotyczy również nas, pierwszym i niewątpliwie najważniejszym krokiem jest podjęcie decyzji o poszukiwaniu pomocy.
Obecnie wiele organizacji czy ośrodków oferuje ją osobom uzależnionym od konkretnych substancji lub osobom uzależnionym behawioralnie, czyli od przymusowych czynności.
Wsparcie można uzyskać zarówno poprzez telefon zaufania, jak i bezpośredni kontakt z terapeutą. Dzwoniąc lub spotykając się ze specjalistą, otrzymamy niezbędne informacyjne, co dalej robić, gdzie konkretnie się zgłosić, jak również będziemy mogli po prostu porozmawiać o naszych obawach. Terapię indywidualną lub grupową oferują zarówno ośrodki/ poradnie leczenia uzależnień, jak i fundacje czy stowarzyszenia oraz poradnie i gabinety prywatne.
W ofercie wsparcia w wychodzeniu z uzależnienia znajdziemy też grupy spotykające się na tzw. mityngach, np. Anonimowych Alkoholików (AA), Anonimowych Jedzenioholików (AJ) czy Anonimowych Pracoholików (AP). Ukierunkowane są one na towarzyszenie w decyzji o życiu w trzeźwości i wytrwaniu w tych postanowieniach.
Tomasz Rejent – psycholog, psychoterapeuta
Artykuł został stworzony w ramach działań profilaktycznych w projekcie ,,RAZEM PO ZDROWE NAWYKI” finansowanego ze środków M.ST. WARSZAWY.
