Zaczął się czas wakacji, gdy dzieci i młodzież mają więcej czasu wolnego. Istnieje niebezpieczeństwo, że w dużej mierze będą go spędzały przy komputerze, grając w gry lub surfując w internecie. Stwierdziłam, że w związku z tym warto kolejny artykuł poświęcić zagadnieniu uzależnienia dzieci i młodzieży od komputera i Internetu.
Droga do uzależnienia
Nie wszystkie dzieci korzystające z komputera uzależnią się od niego. Dziecko bowiem nie uzależnia się od maszyny, ale od stanów emocjonalnych, jakie odczuwa w czasie korzystania z komputera. Uzależnia się dlatego, że realizuje on ważne potrzeby, których dziecko nie potrafi lub nie może zrealizować w świecie realnym. Jeżeli młody człowiek przekracza limity czasowe w korzystaniu z sieci, zaniedbuje inne sfery życia i nie wyobraża sobie spędzania wolnego czasu bez komputera, to może być niepokojący sygnał, że rozwija się uzależnienie od komputera i/lub Internetu (ang. Internet Addiction Disorder, IAD).
Przyczyny uzależnienia od komputera i/lub Internetu
Cechą, która w największym stopniu stwarza ryzyko uzależnienia od komputera jest obniżone poczucie własnej wartości, co zwykle wiąże się z brakiem umiejętności nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i złym samopoczuciem w relacjach z nimi. Kolejnym ważnym czynnikiem ryzyka są trudności rodzinne oraz brak dostatecznie bliskich więzi z rodzicami, co obniża poczucie bezpieczeństwa i rodzi potrzebę ucieczki od rzeczywistości w inny, lepszy świat. Internet i komputer wydają się być idealnym sposobem na rozwiązanie problemów i poprawę kiepskiego samopoczucia oraz stopniowo stają się ucieczką od lęków, poczucia bezradności i poczucia winy. Dziecko zamknięte uczuciowo, poprzez korzystanie z internetu i gier komputerowych doświadcza emocji, których tak bardzo brakuje mu w codziennym życiu. Sieć i gry mogą też stać się drogą do wyrażania złości poprzez słowa i zachowania agresywne. Anonimowość bowiem daje poczucie siły i satysfakcji.
Jak objawia się uzależnienie od komputera?
Najbardziej charakterystyczne objawy opisywanego uzależnienia to: ciągłe myślenie o komputerze i spędzanie przy nim coraz większej ilości czasu kosztem innych dotychczasowych zainteresowań, wpadanie w tzw. „ciągi komputerowe” (dziecko siedzi przy komputerze po kilka godzin bez przerwy, nie mogąc się od niego oderwać), zaniedbywanie obowiązków szkolnych (nie odrabianie lekcji przez zbyt długie korzystanie z komputera, słabsze oceny), rozluźnienie więzi z kolegami i z rodziną, zaniedbywanie codziennych zajęć (dziecku uzależnionemu od komputera może „brakować czasu”, by zjeść spokojnie posiłek albo wyspać się), uczucie przyjemności, euforii i ekscytacji w czasie korzystania z komputera, niepokój, przygnębienie i irytacja w przypadku prób ograniczenia tej czynności. Występowanie co najmniej trzech z sześciu objawów, które zostały wyżej przedstawione, pozwala z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, ze dziecko jest uzależnione.
Warto dodać, że niekontrolowane spędzanie czasu przed komputerem naraża młodą osobę na poważne problemy zdrowotne jak np. nieprawidłowy rozwój układu kostno-mięśniowego, pogłębianie się wad postawy czy problemy ze wzrokiem. Ilość bodźców, jakich doświadcza dziecko korzystające z komputera może po dłuższym czasie skutkować zaburzeniami emocjonalnymi, problemami z koncentracją, wyobcowaniem z realnego świata. Może się zdarzyć, że świat wirtualny, staje się z czasem jedyną, uznawaną przez dziecko rzeczywistością.
Jak można pomóc?
Początkowo można spróbować samodzielnie poradzić sobie z problemem zbyt dużego zaangażowania w świat wirtualny. Należy rozmawiać z dzieckiem i w racjonalny sposób uzasadnić swój niepokój. Wskazane jest również wspólne ustalenie zasad korzystania z komputera (określenie ilości czas, jaki dziecko może spędzać przed monitorem i z jakich stron może korzystać) i konsekwentne ich egzekwowanie. Ważne jest by dorosły dawał dobry przykład i sam nie siedział godzinami przed komputerem. Uzależniony rodzic w olbrzymim stopniu prowokuje wystąpienie tego problemu u swojego dziecka. Antidotum na wystąpienie opisywanych problemów jest dbanie o dobrą, bliska relację z dzieckiem, zainteresowanie jego życiem i proponowanie mu wspólnych aktywności.
Gdy oddziaływania rodzicielskie nie skutkują, a nasilają jedynie zamkniecie w sobie i chwiejność emocjonalną warto skorzystać z pomocy psychologa lub psychoterapeuty. Terapia odpowiednio dobrana do potrzeb młodego człowieka i zaangażowanie w nią rodziców dają duże prawdopodobieństwo wyleczenia z uzależnienia i powrotu do dobrego funkcjonowania w codziennym życiu.
Autor: Martyna Pałaszewska – Psycholog, Terapeuta dziecięcy
