Każdego dnia spotykamy ludzi, którzy mają zupełnie inne doświadczenia niż my. Część z nich boryka się z trudnościami psychicznymi. Tym, co łączy nas wszystkich, jest głęboka potrzeba bycia częścią społeczności. Wykluczenie społeczne i autostygmatyzacja stanowią jednak bariery, które utrudniają osiągnięcie poczucia przynależności. Niestety osoby doświadczające zaburzeń nie tylko są izolowane przez społeczeństwo, ale również same się z niego wycofują z obawy przed odrzuceniem. Doświadczenie pokazuje, że społeczna akceptacja wobec osób z doświadczeniem choroby psychicznej jest nadal na niskim poziomie. Tylko niewielki odsetek ankietowanych wyraża gotowość do bezproblemowego zaakceptowania osoby z zaburzeniem psychicznym w swoim otoczeniu. Takie statystyki pokazują rozmiar wyzwania, jakim jest przełamanie bariery wykluczenia i budowanie otwartości społecznej. Zmierzenie się z wykluczeniem stanowi jedno z kluczowych wyzwań dla osób doświadczających trudności psychicznych. W tym rozdziale opowiem Ci o odnajdywania własnego miejsca w społeczeństwie. Podjęcie takiej refleksji wymaga odwagi, otwartości i zrozumienia zarówno od osób doświadczających zaburzeń, jak i całego otoczenia.
Stygmatyzacja, rozumiana jako społeczna dezaprobata, negatywnie wpływa na osoby zmagające się z niepełnosprawnością lub zaburzeniami psychicznymi. Objawia się poprzez dystansowanie się, dewaluację, stereotypizację, utratę aprobaty społecznej, segregację, a w skrajnych przypadkach nawet przez eksterminację. Takie postawy społeczne prowadzą do pozbawienia osób z zaburzeniami psychicznymi możliwości pełnienia ról rodzinnych i zawodowych oraz ograniczają ich kontakty towarzyskie, co skutkuje ich faktycznym wykluczeniem.
Jednym z istotnych elementów, który przyczynia się do wykluczenia, jest autostygmatyzacja, czyli proces, w którym osoba z chorobą psychiczną uwewnętrznia negatywne postawy społeczne i zaczyna postrzegać się przez pryzmat stereotypów oraz uprzedzeń. To z kolei może prowadzić do obniżonej samooceny, izolacji oraz zrezygnowania z aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, pogłębiając trudności w procesie zdrowienia.
W swojej pracy spotykam wiele osób zmagających się z trudnościami psychicznymi, które borykają się z wykluczeniem z życia zawodowego i społecznego. Często wynika ono z braku samoakceptacji, niewystarczającej wiedzy na temat choroby oraz krzywdzących przekonań o sobie i otaczającym świecie. Osoby, które się wykluczają, często doświadczają pogłębienia objawów choroby, trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji, a także napotykają na przeszkody zawodowe. Izolacja społeczna i brak wsparcia mogą znacząco utrudnić proces zdrowienia.
Kluczem do przeciwdziałania wykluczeniu jest akceptacja siebie, edukacja na temat własnej choroby oraz zmiana krzywdzących przekonań o sobie i świecie. Zrozumienie własnej sytuacji, dostęp do odpowiedniej terapii, wsparcie ze strony bliskich i społeczności mogą pomóc w przełamywaniu bariery wykluczenia. Wiedza o chorobie, dostępność terapii i wsparcie społeczne oraz rodzinne są nieocenione w procesie zdrowienia i reintegracji z życiem społecznym oraz zawodowym.
Proces przeciwdziałania wykluczeniu wymaga zatem nie tylko indywidualnej pracy nad sobą, ale także zmian w społecznym postrzeganiu chorób psychicznych. Edukacja, promowanie postaw otwartości i akceptacji, a także wspieranie dostępu do kompleksowej opieki zdrowotnej i systemów pomocy to kluczowe elementy budowania świata, w którym każdy, niezależnie od swojej sytuacji zdrowotnej, może czuć się mile widziany.
Edukacja często zaczyna się od zrozumienia i akceptacji własnej diagnozy. Nie jest to proces łatwy ani szybki, ale jest niezbędny do budowania fundamentów dla dalszej pracy nad sobą i integracji ze społeczeństwem. Kluczową rolę w tym procesie odgrywa psychoedukacja, czyli systematyczne zdobywanie wiedzy na temat własnej choroby, jej objawów, metod leczenia oraz sposobów radzenia sobie z trudnościami, jakie niesie ze sobą diagnoza.
Pierwszym krokiem w kierunku zrozumienia własnej sytuacji jest rozmowa z lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą. Profesjonalna diagnoza i wstępne wyjaśnienie natury zaburzenia są kluczowe dla dalszego procesu zdrowienia. Osoba doświadczająca zaburzenia powinna otrzymać kompleksowe informacje na temat tego z czym się mierzy. Lekarz może również skierować pacjenta do odpowiednich specjalistów, grup wsparcia, a także zalecić najbardziej odpowiednią formę terapii.
Udział w grupach wsparcia, gdzie można spotkać innych ludzi doświadczających podobnych trudności, jest kolejnym krokiem w procesie edukacji. Spotkania te oferują nie tylko możliwość wymiany doświadczeń i strategii radzenia sobie z chorobą, ale także budują poczucie wspólnoty i zrozumienia. Dzięki nim uczestnicy uczą się, że nie są sami ze swoimi problemami, co może znacząco wpłynąć na ich samopoczucie i motywację do działania. Bezcenne mogą okazać się również rozmowy z osobami, które przeżyły podobne doświadczenia. Taka wymiana poglądów i strategii radzenia sobie z chorobą może przynieść nowe perspektywy i otworzyć drogę do lepszego zrozumienia własnych emocji i zachowań. Osoby, które przeszły przez podobny proces, często potrafią zaoferować praktyczne rady, które są trudno dostępne w standardowej opiece zdrowotnej. Warsztaty edukacyjne i terapeutyczne oferują z kolei narzędzia niezbędne do zrozumienia mechanizmów choroby i nauczenia się nowych, zdrowszych sposobów myślenia i działania.
Bardzo duże znaczenie ma także edukacja społeczna. Rozumienie chorób psychicznych przez środowisko oraz obalanie mitów i stereotypów związanych z tymi zaburzeniami, są równie ważne, jak edukacja samych osób doświadczających tych problemów. Społeczna akceptacja i zrozumienie mogą znacznie ułatwić osobom z diagnozą funkcjonowanie w codziennym życiu, zmniejszając obciążenie psychiczne związane z obawą przed stygmatyzacją.
Po zrozumieniu własnej sytuacji i akceptacji choroby psychicznej jako części życia, kolejnym ważnym krokiem na drodze do przełamania wykluczenia społecznego jest włączanie się w działania środowiska. Aktywne uczestnictwo w życiu społecznym nie tylko umożliwia budowanie nowych relacji i sieci wsparcia, ale również pozwala na ponowne odkrycie własnych wartości oraz możliwości. W procesie przełamywania wykluczenia społecznego, tak samo ważne jak edukacja i zrozumienie, jest podejmowanie działań z ludźmi ze swojego otoczenia oraz korzystanie z dostępnych form wsparcia. To one umożliwiają budowanie pozytywnej rzeczywistości, w której choroba psychiczna jest tylko jednym z elementów życia, nie definiującym całości człowieka.
Zajęcia edukacyjne, np. kursy językowe, szkolenia komputerowe czy warsztaty artystyczne to doskonała okazja do rozwoju osobistego i zawodowego. Uczestnictwo w takich zajęciach nie tylko wzbogaca życiorys, ale może również może odwrócić uwagę od codziennych problemów, co ma pozytywny wpływ na samopoczucie. Zaangażowanie się w wolontariat to kolejny sposób na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. Praca na rzecz innych nie tylko buduje poczucie własnej wartości i satysfakcji, ale również umożliwia nawiązanie nowych relacji, opartych na wspólnych wartościach i celach. Wolontariat może być także również okazją do zdobycia umiejętności i doświadczeń, które mogą przyczynić się do lepszego
funkcjonowania w społeczeństwie. Aktywne uczestnictwo w różnorodnych formach wsparcia i zajęć ma kluczowe znaczenie w budowaniu poczucia przynależności i integracji. Dzięki temu procesowi, osoby doświadczające chorób psychicznych mogą poczuć się mniej izolowane i lepiej zrozumiane przez otoczenie. Włączanie się w życie społeczne i aktywność w różnych obszarach życia to nie tylko sposób nie tylko na przełamanie barier, ale również na zwiększenie poczucia własnej wartości. Odkrywanie nowych talentów, rozwijanie pasji i osiąganie sukcesów w małych działaniach mogą mieć ogromny wpływ na poprawę samopoczucia i wzrost poczucia własnej wartości.
Następnym istotnym krokiem w procesie przełamywania wykluczenia społecznego jest zrozumienie, że każdy z nas ma ważną rolę do odegrania w tym procesie. Niezależnie od naszych osobistych doświadczeń czy sytuacji zdrowotnej, mamy możliwość wpływania na kształtowanie świata, który nas otacza. Bardzo ważne jest reprezentowanie otwartej i akceptującej postawy wobec osób dotkniętych chorobami psychicznymi. Nasze indywidualne podejście, empatia i gotowość do wspierania innych mają ogromne znaczenie dla budowania atmosfery pełnej zrozumienia.
Działania organizacji społecznych, również nasz Fundacji, często dążą do minimalizowania wykluczenia. Poprzez wydarzenia edukacyjne, promowanie inicjatyw integracyjnych oraz wspieranie dostępu do potrzebnych środków, organizacje mogą budować warunki sprzyjające pełnej integracji osób dotkniętych trudnościami Również tworzenie i wdrażanie przepisów, które chronią prawa osób zmagających się z problemami zdrowotnymi oraz alokowanie środków na rozwój systemów wsparcia są kluczowe dla budowania społeczeństwa, w którym każdy ma szansę na pełne uczestnictwo w nim.
Wspólna odpowiedzialność oznacza, że każdy z nas ma wpływ na kształtowanie społeczeństwa, które akceptuje i wspiera różnorodność sytuacji zdrowotnych. Działając razem naprawdę możemy zmienić świat na lepsze, tworząc przestrzeń, w której każdy człowiek czuje się ważny i doceniony.
Przeciwdziałać wykluczeniu można na szeroką skalę społeczną oraz w najbliższym otoczeniu, na przykład rodzinie. Wsparcie bliskich jest niezmiernie istotne dla poczucia przynależności osób dotkniętych trudnościami psychicznymi typu kryzysy, zaburzenia i choroby. Rodzina, jako nieodłączny element wsparcia, odgrywa zasadniczą rolę w procesie leczenia i integracji. W kolejnym rozdziale zagłębimy się w to, czego doświadczają bliscy osób z trudnościami. Porozmawiamy też o tym, jak rodzina może radzić sobie w obliczu wyzwań.
